Data publikacji: Niedziela, 15.10.2023

Budowa pieca chlebowego

Budowa pieca chlebowego w ogrodzie staje się coraz bardziej popularna. W piecu można wypiekać nie tylko zdrowy i smaczny chleb, ale również pizzę, a przy zastosowaniu rusztu także inne potrawy, np. grillowane mięso. Pandemia dodatkowo wzmogła ten trend. Samodzielne zbudowanie pieca chlebowego nie wymaga pozwolenia na budowę i przy odrobinie wprawy w majsterkowaniu nie nastręczy nam większych trudności. Koszt budowy różni się w zależności od materiałów i rozmiaru, ale można przyjąć, że przeciętnie wynosi on między 1500 a 2500 zł. Sprawdź, jak zbudować piec chlebowy.

Budowa pieca chlebowego. Jak się przygotować?

Tak jak każda budowa, jeśli efekt ma być funkcjonalny, trwały i estetyczny, wymaga odpowiedniego przygotowania. Należy zacząć od sporządzenia projektu, na podstawie którego będziemy mogli wykonać kosztorys, oraz wybrać odpowiednie miejsce.

Zanim przystąpimy do budowy, należy też zapoznać się z lokalnymi przepisami, gdyż w niektórych miastach istnieją w tej kwestii pewne ograniczenia. Kiedy mamy już projekt i lokalizację, pora zakupić materiały, narzędzia i można przystępować do budowy. Jej wykonanie, przy założeniu swobodnego tempa prac, zajmie około 1 do 2 tygodni.

Piec chlebowy w ogrodzie a przepisy

Wolnostojący piec chlebowy, zgodnie z polskimi przepisami budowlanymi, jest traktowany jako obiekt małej architektury ogrodowej, nie wymaga więc uzyskania pozwolenia na budowę. Ograniczeniem może być jednak zakaz palenia paliwem stałym, obowiązujący w niektórych miastach, np. przez cały rok w Krakowie oraz w wybranych okresach w Warszawie. Jedynym wyjątkiem od takiego zakazu są piece użytkowane przez firmy gastronomiczne.

W dobie presji społecznej związanej z medialną popularnością tematu smogu, również inne miasta rozważają podobne rozwiązania. Jednak w przeważającej większości lokalizacji posiadanie i użytkowanie wolnostojącego pieca chlebowego jest dozwolone przez cały rok. Przy budowie i wyborze miejsca w ogrodzie należy oczywiście pamiętać o zasadach współżycia społecznego. Nie umieszczajmy więc takiej inwestycji w miejscu, które będzie zakłócać korzystanie z sąsiednich nieruchomości.

Piec chlebowy – projekt

Projekt nie jest wymagany, ale koniecznie należy go wykonać, gdyż znacząco poprawi to jakość gotowej budowli. Nawet przy tak prostej konstrukcji lepiej zmierzyć się z wyzwaniami konstrukcyjnymi na papierze niż z kielnią w ręku.

Projekt najprościej narysować jest ręcznie ołówkiem na dużej kartce w kratkę – dla łatwości wymiarowania. Zaczynamy od naszkicowania samej komory paleniska, w której rozpalany jest ogień, a następnie po rozgarnięciu wypalonego drewna umieszczany jest chleb. Palenisko ma kształt półkolistej kopuły, do której dostawiony jest krótki tunel z drzwiczkami żeliwnymi, sklepiony kolebkowo. Ważne jest, aby podstawa paleniska nie była posadowiona zbyt nisko, gdyż utrudni to użytkowanie. Całość znajduje się na cokole, który powinien sięgać mniej więcej do wysokości pasa, opartym na betonowym fundamencie.

Piec chlebowy – jakie wymiary?

Nie ma jednoznacznie określonych wymiarów pieca chlebowego, ale dla indywidualnego użytku w ogrodzie można założyć następującą wielkość: podstawa na rzucie koła o średnicy wewnętrznej 90-100 cm, a wysokość kopuły 45-50 cm. Tunel wsadowy ma podstawę w kształcie prostokąta, a jego sklepienie formę półokrągłego łuku, natomiast wysokość jest zwykle ciut niższa od samej kopuły czyli około 35-40 cm. Długość tunelu z drzwiczkami jest niewielka – mniej więcej na jedną cegłę u podstawy, czyli między 20 cm a 30 cm.

Cokół paleniska powinien mieć około 80 cm wysokości, a jego szerokość będzie nieco większa niż samego paleniska, gdyż musi jeszcze zmieścić grubość ścianek kopuły wraz z izolacją. W sumie powinno wystarczyć 1,5 m szerokości i 1,7 długości (dodatkowe miejsce na tunel z drzwiczkami). Żeby zaoszczędzić na liczbie cegieł, poniżej drzwiczek paleniska warto zbudować łukowo sklepiony schowek na drewno. Dzięki temu zaoszczędzimy nawet do 50% materiału.

Górę cokołu, na której spocznie palenisko, należy nakryć płytą betonową około 5 cm grubości, uzbrojoną siatką metalową lub kratownicą z prętów zbrojeniowych, umieszczoną około 1 cm od dolnej powierzchni płyty. Ważne, żeby nie umieszczać zbrojenia w środku grubości płyty, jak to pokazują niektóre tutoriale video, gdyż tak umieszczone nie przenosi prawidłowo obciążeń.

W projekcie należy też założyć fundament, który powinien być nieco szerszy niż sama podstawa, najlepiej po około 10 cm z każdej strony. Nie ma potrzeby fundamentowania poniżej głębokości przemarzania, ale głębokość powinna mieć przynajmniej 30-40 cm. Boki wykopu szalujemy deskami, natomiast dno wystarczy ubić na płasko. Podobnie jak w przypadku płyty na górze cokołu, zbrojenie należy umieścić tuż nad dnem wykopu. Nie ma potrzeby zasypywać dna wykopu gruzem. Jeśli chcemy zaoszczędzić na ilość betonu można dodać do gotowej mieszanki nieco żwiru lub tłucznia.

Komin najlepiej zaprojektować na szczycie tunelu wsadowego niedaleko styku z kopułą. Umieszczenie komina w przedniej części paleniska zapewni odpowiedni ciąg i rozkład temperatury wewnątrz. W żadnym wypadku nie należy projektować komina na szczycie kopuły, gdyż osłabi to jej konstrukcję.

Jak zbudować ogrodowy piec chlebowy? Potrzebne materiały i narzędzia

Podstawowym budulcem paleniska jest cegła szamotowa, czyli odporna na działanie wysokich temperatur, którą łączymy za pomocą specjalnej zaprawy szamotowej. Wykonujemy z niej kopułę wraz z jej podłogą oraz tunel z drzwiczkami.

Cokół, na którym spoczywa palenisko, można wykonać ze zwykłej cegły ceramicznej. Z racji dużej masy samego paleniska oraz działania temperatury, do cokołu najlepiej użyć cegły pełnej, ewentualnie kratówki. Starajmy się unikać dużych cegieł typu pustak max, gdyż przy stosunkowo niedużych wymiarach konstrukcji będą wymagać kłopotliwego cięcia. Pustaki okażą się też mniej trwałe w narażonej na działania czynników atmosferycznych budowli. Trwałym i estetycznym materiałem na cokół może być też kamień naturalny, jednak jego cena jest wysoka, a obróbka dość wymagająca.

Potrzebne będą  też oczywiście cement, piasek i woda do sporządzenia zaprawy (wystarczy stosunek 1 część cementu na 3 części piasku, ewentualnie 1 część cementu, 2 części wapna gaszonego i 3 części piasku) oraz niewielkie ilości stali zbrojeniowej w formie siatki lub prętów do fundamentu i płyty pod paleniskiem.

Ostatni element to izolacja termiczna paleniska, którą możemy wykonać ze specjalnej maty termicznej albo z gliny pomieszanej z sieczką słomianą i szkłem wodnym.

Palenisko należy też wyposażyć w odprowadzenie spalin – komin oraz drzwiczki żeliwne. Jeśli to możliwe drzwiczki powinny mieć szybę ze szkła hartowanego oraz zasuwany otwór dostępu powietrza. Dodatkowo można też wyposażyć piec w specjalny termometr.

Jeśli chodzi o narzędzia do budowy, to nie jest konieczne żadne specjalne wyposażenie. Wystarczą łopata, kielnia, młotek murarski, piła do drewna oraz metalu i poziomica. Nie jest konieczne używanie betoniarki, zaprawę można mieszać w taczkach lub wyłożonej folią skrzyni.

Jedynym wyzwaniem jest szalowanie kopuły paleniska oraz łuku tunelu wsadowego i ewentualnego schowka na drewno. Aby zbudować symetryczny łuk z cegieł należy wykonać odpowiednią formę – najlepiej z grubej sklejki (należy kupić sklejkę wodoodporną). W tym celu rysujemy ołówkiem profil łuku (dla kopuły ćwierć koła, żeby można ją było łatwo obracać) i wycinamy piłą formę o odpowiednim kształcie.

Najlepiej jest wyciąć dwa identyczne kawałki sklejki i zbić je razem, oddzielając grubą deską, aby forma mogła być postawiona pionowo, zanim zaczniemy wokół niej murować. Po zamknięciu łuku i usunięciu formy cegły będą utrzymywać się na miejscu siłą grawitacji.

Nie jest zalecane, spotykane w niektórych poradnikach, umieszczanie wewnątrz łuku z cegieł kratówek prętów zbrojeniowych. Taki zabieg nie ma żadnej wartości konstrukcyjnej i może wręcz zaburzyć prawidłowe ułożenie cegieł wokół formy.

W przypadku murowania kopuły murujemy warstwa po warstwie wokół całego okręgu paleniska, obracając stopniowo formę wokół środka. Cegły układamy oczywiście naprzemiennie, czyli na łączenie między cegłami w rzędzie poniżej przychodzi środek cegły w wyższym rzędzie. Zwróćmy szczególną uwagę na precyzyjne ułożenie na samym końcu cegły znajdującej się na szczycie kopuły, gdyż pełni ona funkcję zwornika i dociska całość konstrukcji.

Ostatnim etapem jest wykonanie izolacji termicznej paleniska. Najprostsza w montażu jest specjalna mata termiczna, jednak jej koszt jest stosunkowo wysoki. Tańszym i równie dobrym, a przy tym ekologicznym rozwiązaniem jest wykonanie mieszanki gliny oraz drobno posiekanej słomy rozrobionych w wodzie z domieszką cementu portlandzkiego i szkła wodnego.

Zarówno w przypadku maty termicznej, jak i gliny należy obłożyć nią szczelnie całą kopułę paleniska i tunel, a następnie wygładzić zewnętrzną powierzchnię zaprawą szamotową, by wyglądała estetycznie i była szczelna. W przypadki zastosowania mieszanki gliny, słoma w wysokiej temperaturze wypali się i pozostawi porowate przestrzenie, które stanowią doskonałą izolację termiczną.