Jak zapewnić prawidłową wentylację poddasza?

Mimo że wentylacja poddasza jest wymagana przepisami budowlanymi, a większość nowo powstających w Polsce domów posiada poddasza użytkowe, to ciągle nie każdy projekt ją uwzględnia. A nawet jeśli zostanie wykonana, często nie działa prawidłowo, ze względu na zbyt małą wysokość komina w stosunku do ostatniej kondygnacji lub nieprawidłową jego konstrukcję. Rozwiązaniem może być zastosowanie w domu wentylacji mechanicznej albo poprawa działania komina przez instalację specjalnych nasadek i zastosowanie nawiewników w oknach.

Wentylacja na poddaszu

Wentylacja poddasza jest szczególnie ważna ze względu na mniejszą kubaturę pomieszczeń – skośne ściany – oraz szybsze nagrzewanie latem. Stała wymiana powietrza podnosi komfort pomieszczeń i zapewnia zdrowsze warunki bytowe. Wilgotność względna w pomieszczeniach mieszkalnych przy temperaturze około 21 stopni Celsjusza powinna wynosić pomiędzy 30 a 65%. Przepisy, które regulują kwestie wentylacji, to przede wszystkim „Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”. Jest to akt prawny określający podstawowe wymagania odnośnie systemów wentylacji, natomiast szczegółowe wytyczne zawierają odpowiednie normy, np. PN-83/B-03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania”.

Wentylacja grawitacyjna w pomieszczeniach mieszkalnych – kiedyś obowiązkowa – później zniesiona – od pewnego czasu znów obowiązuje, ale oprócz łazienek i kuchni tylko w pokojach na poddaszu, dlatego jest rzadko realizowana. W starszych budynkach można spotkać kratki wentylacyjne we wszystkich pomieszczeniach. Rzeczywiście, w przedwojennym prawie budowlanym oraz w początkowym okresie powojennym obowiązywały bardzo czytelne przepisy, nakazujące wykonanie wentylacji we wszystkich pomieszczeniach, w których przebywają ludzie. Niestety później z racji źle pojętych oszczędności te wymogi zarzucono. Obecnie wentylacja jest obowiązkowa – co oczywiste w łazienkach i kuchniach – oraz co nie dla wszystkich projektantów oczywiste, we wszystkich pomieszczeniach mieszkalnych na poddaszu. Dokładne przepisy wskazują minimalną wymianę powietrza dla pokoju znajdującego się na wyższym poziomie w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub w wielopoziomowym mieszkaniu domu wielorodzinnego na poziomie 30 m3/h.

Większość domów jednorodzinnych w Polsce jest budowana w standardzie kondygnacja parterowa plus poddasze użytkowe. Jednak pomimo, że kwestia wentylacji poddasza dotyczy większości inwestorów indywidualnych, ciągle jest traktowana po macoszemu. W przeciwieństwie do instalacji elektrycznych czy gazowych, które muszą zostać wykonane przez fachowców z odpowiednimi uprawnieniami, za wentylację nie odpowiada osobny specjalista. Wprawdzie przy odbiorze budynku konieczne jest sprawdzenie przewodów kominowych przez kominiarza, jednak skupia się on głównie na odprowadzeniu spalin z kotła centralnego ogrzewania lub kominka. W praktyce jedyną osobą odpowiedzialną za całość instalacji jest architekt, który nie zawsze przykłada należytą wagę do tego tematu albo w imię oszczędności decyduje się na kompromisy utrudniające późniejsze prawidłowe działanie systemu. Warto więc, by sam inwestor poznał zasady prawidłowego wykonania wentylacji i przypilnował architekta wykonującego lub adaptującego gotowy projekt.

Jak zrobić wentylację poddasza

Wentylację dzielimy na grawitacyjną, czyli kratki wywiewne podłączone do przewodów kominowych, oraz mechaniczną, czyli niezależny system złożony z nawiewników, wywiewników, wentylatorów i filtrów połączonych przewodami wentylacyjnymi. Jednak zanim powiemy o wentylacji grawitacyjnej i mechanicznej, warto zadbać o właściwe przewietrzanie samej konstrukcji dachu, a dokładniej wypełniającej ją izolacji termicznej. Nawet w czasie snu jedna osoba wydziela do otoczenia parę wodną w ilości 50 g/h, a w trakcie wysiłku fizycznego ta ilość jest znacznie większa. Dlatego właśnie od strony wnętrza powierzchnia izolacji termicznej powinna być zabezpieczona folią paroszczelną, która nie pozwala wilgoci z wnętrza wnikać do izolacji termicznej. Z kolei od strony pokrycia dachowego umieszczana jest folia paroprzepuszczalna, która chroni izolację przez kroplami wody z zewnątrz, pozwalając jednocześnie odparowywać ewentualnej z wnętrza. Jest to podstawa dobrego przewietrzania pomieszczeń na poddaszu.

Najprostszym systemem wymiany powietrza jest wspominana wentylacja grawitacyjna. Niestety nie działa ona prawidłowo najczęściej właśnie na poddaszu, ponieważ minimalna długość przewodu kominowego w pionie od najwyżej położnej kratki powinna wynosić przynajmniej 3 metry, a wylot komina powinien być oddalony od połaci dachu minimum 100 centymetrów. Tylko przy zachowaniu takich wartości uzyskamy odpowiednio mocny ciąg kominowy na poddaszu. Takie odległości w większości domów jednorodzinnych można osiągnąć jedynie projektując komin jak najbliżej kalenicy dachu, lub w przypadku dachów płaskich, odpowiednio wysoki komin. Dodatkowo sam wylot komina często bywa źle zaprojektowany, np. otwór tylko po jednej stronie zamiast na przestrzał. Wady te można wyeliminować, montując specjalne obrotowe nasady do kominków wentylacyjnych, które zabezpieczają przed cofaniem powietrza i dodatkowo podwyższają komin.

Przeczytaj także: Co musisz wiedzieć o wentylacji w kuchni?

Czasem źródłem problemów z ciągiem w przewodach wentylacji grawitacyjnej są zbyt szczelne okna. Ma to miejsce najczęściej w nowych, energooszczędnych budynkach. W takim przypadku rozwiązaniem są nawiewniki okienne, które pozwalają na dostęp świeżego powietrza bez otwierania okien, lub okucia umożliwiające ich rozszczelnienie. Możemy wybrać model nawiewników otwieranych ręcznie, albo pod wpływem zwiększającej się wilgotności powietrza wewnątrz oraz wyposażonych w filtry antysmogowe. W przypadku nieprawidłowego działania systemu – braku ciągu lub cofaniu zimnego powietrza – na pewno nie należy zaklejać poszczególnych kratek wentylacyjnych, gdyż zaburza to działanie całego systemu. Czasem źródłem problemów może być np. kominek lub piec bez doprowadzonego do komory spalania powietrza z zewnątrz. W trakcie użytkowania zaburza on ciąg w przewodach wentylacyjnych, zasysając powietrze prze komin wentylacyjny, zwłaszcza jeśli jego wysokość jest niższa niż komina dla spalin.

Wentylacja mechaniczna z rekuperacją

Najbardziej kompleksowym rozwiązaniem jest oczywiście wentylacja mechaniczna, najlepiej wyposażona w moduł rekuperacji ciepła ze zużytego powietrza. O jej montażu najlepiej pomyśleć na etapie projektowania nowego domu lub kompleksowego remontu starszego obiektu. Jej największą zaletą są stałe parametry działania przez cały rok, czyli nie jest tak, jak wentylacja grawitacyjna, zależna od warunków atmosferycznych. Możemy też ją dowolnie regulować. Nowoczesna wentylacja mechaniczna posiada osobne przewody nawiewne świeżego powietrza oraz wywiewne dla powietrza zużytego, które spotykają się w centrali wentylacyjnej, gdzie następuje wymiana ciepła. Czyli po prostu zużyte ciepłe powietrze ogrzewa powietrze zimne, oczywiście nie mieszając się z nim. Ruch powietrza jest wymuszony przez wentylatory. Jest to rozwiązanie, które nie tylko podnosi komfort, ale także obniża koszty ogrzewania i pozwala chłodzić pomieszczenia latem. Taki system jest o kilka tysięcy złotych droższy niż wentylacja tradycyjna, jednak dodatkowy koszt zwraca się później w oszczędnościach na ogrzewaniu. System wymaga jednak nieco więcej staranności w użytkowaniu, np. systematycznej wymiany filtrów.