Data publikacji: Sobota, 05.03.2022

Fikus w doniczce. Jak o niego dbać?

Fikus albo inaczej figowiec to rodzaj roślin, obejmujący blisko tysiąc gatunków roślin drzewiastych, krzewów lub pnączy. Najbardziej znana jest rozpowszechniona w strefie śródziemnomorskiej figa pospolita, której suszone owoce są składnikiem bakalii. W Biblii kilkakrotnie wymieniana jest sykomora, która w dawnych czasach była symbolem żywotności. Liczne odmiany fikusa są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Fikus — odmiany

Najpopularniejsze fikusy doniczkowe to:

Odmiany drobnolistne: fikus benjamina (Ficus benjamina) o błyszczących, ostro zakończonych liściach (spotykamy odmiany fikusa benjamina o różnej barwie liści); podobny do niego fikus deltolistny (Ficus deltoidea) o owalnych liściach; fikus tępy (Ficus retusa lub Ficus microcarpa) o liściach podobnych do fikusa benjamina, ale tępo zakończonych, który jest często wykorzystywany do tworzenia drzewek bonsai; fikus australijski (Ficus rubiginosa Australis) o rozłożystym pokroju, który w naturze osiąga rozmiary drzewa do wysokości 30 m.
Odmiany o dużych liściach: najpopularniejszy fikus sprężysty (Ficus elastica) o dużych, eliptycznych, skórzastych, ciemnozielonych i błyszczących na wierzchu liściach (odmiana variegata ma jaśniejsze liście z żółtymi plamami); fikus lirolistny lub dębolistny (Ficus lyrata) o dużych i szerokich liściach, przypominających kształtem lirę lub pudło rezonansowe gitary; fikus bengalski (Ficus benghalensis) o dużych, szorstkich i pokrytych włoskami liściach, który się rozgałęzia i zawiązuje owoce przypominające wyglądem małe figi; fikus wierzbolistny (Ficus binnenikii) o długich, ciemnych i wąskich liściach, który w uprawie domowej osiąga spore rozmiary.
Odmiany pnące lub płożące się: fikus pnący (Ficus pumila) rosnący jak bluszcz, który można z powodzeniem trzymać w podwieszanych doniczkach; fikus czepny (Ficus sagittata) o cienkich i długich, płożących się pędach, z których wyrastają ostro zakończone listki.

Fikus — jak dbać o tę roślinę?

Stanowisko

Fikusy lubią światło (ale nie bezpośrednio padające i ostre), źle znoszą niedobór światła (zwłaszcza odmiany o pstrych liściach, które płowieją z braku światła). Młode fikusy nadają się do tworzenia kompozycji, z wiekiem stają się samotnikami. Lubią świeże powietrze, ale nie znoszą przeciągów, zmiany miejsca, a nawet obracania doniczki. Na stres reaguje często zrzucaniem liści. Pozytywnie wpływa na atmosferę pomieszczenia, korzystnie jonizuje powietrze i oczyszcza je z fenoli i benzoli.

Czy fikus jest trujący?

Fikus jest rośliną niebezpieczną, jak każda roślina, która w swoich pędach i liściach ma mleczny sok. Zawiera on m.in. lateks (naturalny kauczuk) oraz kumarynę i jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci, które nieświadomie mogą spróbować, jak smakuje. Spożycie soku mlecznego fikusa może powodować bóle brzucha, nudności, biegunki, katar alergiczny, napady duszności i astmy oskrzelowej. Na fikusy muszą uważać alergicy, bo zaschnięte cząstki mleczka z odrywających się liści mogą unosić się w powietrzu i być wdychane przez człowieka. Fikusy są groźne dla zwierząt domowych, a zwłaszcza kotów, które latem zjadają trawę, żeby oczyścić swój przewód pokarmowy z sierści. Zimą, z braku dostępu do trawy, skubią liście roślin doniczkowych. Czy fikus jest trujący dla kota? Niestety, tak i to wszystkie jego odmiany. Kiedy zaobserwujemy u kota biegunkę, wymioty, ślinotok lub jakiś inny objaw stanu zapalnego, można podejrzewać, że przyczyną było zjedzenie liści jakiejś rośliny domowej (fikus nie jest jedyną trującą rośliną doniczkową).

Doniczka i ziemia do fikusa

Doniczkę dla fikusa dobieramy odpowiednio do wielkości jego bryły korzeniowej, bo fikus w doniczce nie lubi mieć zbyt dużo miejsca dla korzeni. Jaka powinna być ziemia do fikusa? Fikus lubi ziemię żyzną, ale lekką i przepuszczalną, o lekko kwaśnym lub obojętnym odczynie (pH 5,7 - 6,8). Kupując ziemię dla fikusa, warto zmieszać ją z grubym piaskiem lub drobnym żwirkiem, a na dnie doniczki ułożyć warstwę drenażu, żeby powietrze miało dostęp do korzeni rośliny. Zaleca się okresowe poluzowanie gleby dla lepszego dostępu powietrza i wody do korzeni.

Temperatura i wilgotność powietrza

Fikusy, jako rośliny strefy międzyzwrotnikowej, których większość pochodzi z południowej Azji, gdzie jest klimat monsunowy, preferują temperaturę od 18°C do 28°C latem i od 15°C do 22°C zimą oraz wysoką wilgotność powietrza. Reakcją fikusa na zbyt wysoką lub zbyt niską temperaturę powietrza oraz zbyt małą wilgotność jest zrzucanie liści. Fikus lubi cotygodniowe zraszanie liści miękką, odstaną wodą o temperaturze pokojowej, a fikusy o dużych liściach przecieranie liści wilgotną szmatką lub gąbką.

Fikus — podlewanie, a może kąpiel?

Fikusy lubią obfite podlewania, ale rzadko. Podlewania powtarzamy, kiedy podłoże zrobi się suche na wierzchu. Nie można dopuścić do przesuszenia bryły korzeniowej ani do zalania korzeni, ponieważ bez dostępu powietrza korzenie gniją, a roślinę mogą zaatakować choroby grzybowe. Zarówno przy niedoborze, jak i przy nadmiarze wody fikus może zareagować zrzuceniem liści. Fikus lubi stałą porę podlewania. Im krótszy dzień i niższa temperatura, tym mniej obfite i rzadsze podlewanie. Do podlewania używamy wody o temperaturze pokojowej, filtrowanej, przegotowanej i odstanej lub deszczówki. Twarda woda kranowa, zawierająca wodorowęglany wapnia, nie służy roślinom, a ponadto niekorzystnie zmienia odczyn podłoża w doniczce. W okresie letnim lub dla usunięcia kurzu z liści fikusa można mu zrobić kąpiel pod prysznicem po uprzednim zabezpieczeniu folią doniczki przed wypłukaniem ziemi. Podczas kąpieli można przemyć liście i pędy ogrodniczym mydłem potasowym, które chroni roślinę przed szkodnikami i chorobami.

Nawożenie fikusa

Nawożenie fikusa jest potrzebne w okresie intensywnego wzrostu, czyli wiosną i latem. W okresie zimowym ograniczamy podlewanie i nawożenie. Trzeba zwrócić uwagę na skład stosowanych nawozów. Związki azotu sprzyjają wzrostowi rośliny i rozwojowi liści, potas wspiera krzewienie się roślin, przewodzenie składników pokarmowych i odporność na choroby, a fosfor wspomaga system korzeniowy i pobieranie składników pokarmowych z gleby.

Chory fikus — jak dbać o roślinę, żeby była zdrowa?

Częstym objawem niewłaściwej pielęgnacji są choroby liści fikusa. Fikus nie lubi zmian, przeciągów, niewłaściwej temperatury i wilgotności. Zrzucanie liści nie jest powodem do paniki i pochopnego pozbywania się rośliny. Wystarczy zacząć ją odpowiednio traktować, a piękny wygląd powróci.

Fikus — choroby liści i szkodniki

Żółknięcie liści może oznaczać niedobór składników pokarmowych, a zwłaszcza żelaza, spowodowany nadmiernym podlewaniem. Na liściach mogą pojawiać się żółte plamy świadczące o zaatakowaniu rośliny przez chorobę wirusową. Nadmiar wody może prowadzić do rozwoju chorób grzybowych, gnicia korzeni i brązowienia liści. Poza ograniczeniem podlewania konieczne może być zastosowanie fungicydów. Fikusy mogą być atakowane przez szkodniki: tarczniki, miseczniki i przędziorki. W sklepach ogrodniczych można kupić odpowiednie środki chemiczne albo zwalczać domowymi sposobami. Tarczniki i miseczniki łatwo usunąć wykałaczką. Dobre rezultaty daje przemywanie liści roztworem szarego mydła, denaturatem lub octem.

Fikus — przesadzanie nie jest wskazane

Im starszy fikus, tym rzadziej go przesadzamy. Młode, szybko rosnące fikusy możemy przesadzać co roku, starsze co 3 do 5 lat. Możemy to robić, kiedy bryła korzeniowa tak przerośnie doniczkę, że nie będzie w niej miejsca na ziemię. Przesadzamy fikusa do docelowej doniczki zaraz po zakupieniu w sklepie oraz wówczas, kiedy fikus już z niej wyrósł albo kiedy w doniczce brakuje drenażu lub gleby. Okazją do przesadzenia fikusa może być też rozmnażanie tej rośliny. Zaraz po przesadzeniu fikus może zrzucić liście, więc zabieg przesadzania należy robić wiosną, tak żeby dać szansę roślinie na odreagowanie stresu związanego z przesadzaniem.

Fikus — rozmnażanie na dwa sposoby

Rozmnażanie fikusa można przeprowadzić, odcinając wiosną pędy z 3 lub 4 listkami. Pędy te wstawiamy do ciepłej wody i czekamy, aż wypłynie z nich sok mleczny. Kiedy to nastąpi, końcówki pędów zanurzamy w ukorzeniaczu i wsadzamy do wilgotnego podłoża piaszczysto-torfowego. Tak przygotowany rozsadnik przykrywamy folią i ustawiamy w jasnym miejscu. Przykrycie folią zapewnia sadzonkom warunki szklarniowe (wysoką temperaturę i wilgotność powietrza), dzięki czemu powinny się ukorzenić przed upływem miesiąca. Drugą metodą jest tak zwany odkład powietrzny, czyli uzyskanie sadzonki z pędu, który nie jest odcinany od rośliny matecznej.